Niekwestionowanym ojcem psychoterapii poznawczej jest dr Aron Beck i jego badania dotyczące terapii depresji, Zauważył on ,że głównym czynnikiem powodującym tę chorobę są zniekształcone, negatywne myśli oraz przekonania pacjentów dotyczące siebie, innych ludzi oraz świata. Rezultaty badań do jakich doszedł doprowadziły do stworzenia krótkoterminowej metody leczenia tej choroby a wysoka skuteczność uczyniła ją faworytem wśród dotychczas dostępnych metod. Dalsze badania pokazały, że te same techniki wzbogacone i uzupełnione o metody z nurtu behawioralnego oraz zaangażowanie i pracę samego pacjenta, ze sporym sukcesem mogą być wykorzystywane również w psychoterapii innych zaburzeń czy chorób psychicznych.
Podstawy terapii poznawczo-behawioralnej opierają się więc na tym, że nadane znaczenie czy pojawiające się myśli (pozytywne bądź negatywne) dotyczące danej sytuacji wywołują określone emocje w człowieku. Ten ładunek emocjonalny wraz z myślami pociągają za sobą zachowanie oraz reakcje fizjologiczne ciała a te utrzymują dotychczasowe przekonanie na temat sytuacji, która się wydarzyła. Dodatkowo zwiększają znacznie prawdopodobieństwo, że w przypadku wystąpienia podobnej sytuacji bądź podobnych myśli nasze zachowanie powtórzy się. Celem pracy w terapii poznawczo-behawioralnej jest więc przerwanie tego samonapędzającego się koła poprzez pracę z myślami i znaczeniem jakie im przypisujemy oraz zmianie zachowania.